Twee asteroïden ontdekt in Ukkel vernoemd naar twee collega’s van de Sterrenwacht
Onlangs werden twee asteroïden genoemd naar collega’s van de Koninklijke Sterrenwacht van België. Het gaat om Michel Van Camp, hoofd van de dienst Seismologie en Gravimetrie en onderzoeker in gravimetrie, en onze betreurde collega Anne Vandersyppe, voormalige secretaresse van de dienst Zonnefysica en Ruimteweer, die meer dan twee jaar geleden overleden is.
Deze twee asteroïden, nu genaamd (385205) Michelvancamp en (315579) Vandersyppe, werden ontdekt in Ukkel door respectievelijk Thierry Pauwels en Peter De Cat, beiden astronoom aan de Sterrenwacht. Elk jaar doet Peter De Cat actief mee aan de bloemenverkoop in het kader van de actie van “Kom Op Tegen Kanker”. Hij geeft de collega van de Sterrenwacht die de grootste bijdrage geleverd heeft aan de actie de kans om een naam voor te stellen voor een asteroïde die door wetenschappers van de Sterrenwacht ontdekt is. Vervolgens worden de naamvoorstellen door Peter De Cat ter goedkeuring voorgelegd aan de WGSBN (afkorting van Working Group Small Body Nomenclature, of werkgroep voor naamgeving van kleine hemellichamen in het Nederlands) van de Internationale Astronomische Unie.
Figuur 1: Citaat voor asteroïde (385205) Michelvancamp, gepubliceerd in de WGSBN-nieuwsbrief van 17 januari 2022. Het bevat de volgende beschrijving: “Michel Van Camp (geboren in 1969) is het hoofd van de dienst Seismologie en Gravimetrie van de Koninklijke Sterrenwacht van België. Hij doet onderzoek naar gravimetrie, langzame tektonische vervormingen en hydrologische effecten op de zwaartekracht.”
Figuur 2: Citaat van asteroïde (315579) Vandersyppe gepubliceerd in het WSGBN-bulletin van 20 december 2021. Het bevat de volgende beschrijving: “Anne Vandersyppe (1958-2019) was lid van de departement Zonnefysica en Ruimteweer van de Koninklijke Sterrenwacht van België. Ze was een getalenteerde managementassistente en organisator van evenementen. Ze was geen wetenschapper, maar de hoeveelheid wetenschap die dankzij haar inspanningen voortgebracht is, is onmeetbaar.”
Zo kregen Patricia Lampens, astronome aan de Sterrenwacht, en Anne Vandersyppe de kans om een naam voor te stellen voor een asteroïde. Het gaat om asteroïde (385205) en Patricia suggereerde deze te vernoemen ter ere van Michel Van Camp. Anne wilde de asteroïde (315579) Vandersyppe noemen ter ere van haar familie, maar het voorstel werd afgewezen. Intussen is Anne overleden. Peter De Cat heeft daarom voorgesteld om de naam Vandersyppe voor te stellen ter ere van Anne zelf.
De recente naamgeving van deze twee asteroïden is een gelegenheid om de directe en indirecte bijdrage van onze twee collega’s aan de wetenschap te eren. Op die manier wordt de expertise van Michel Van Camp op het gebied van de gravimetrie in de kijker gezet (gravimetrie is de wetenschap van de meting van de zwaartekracht en de variaties daarin). Een van zijn onderzoekslijnen bestaat erin de variaties in de zwaartekracht te bestuderen die veroorzaakt worden door veranderingen van de massa’s van het grondwater. Zo heeft hij bijvoorbeeld aangetoond dat de evapotranspiratie van bomen op warme zomerdagen de zwaartekracht wijzigt.
Figuur 3: Detail van een compilatie van vijf opeenvolgende CCD-beelden die in de nacht van 20 op 21 september 1999 in Ukkel genomen werden door Thierry Pauwels. Verschillende asteroïden zijn te zien, waaronder de asteroïde (385205) Michelvancamp, hier geannoteerd als “TP0214”. In een enkel beeld zijn planetoïden niet te onderscheiden van sterren, maar hun snellere beweging aan de hemel maakt het mogelijk ze van sterren te onderscheiden. Om asteroïden in een beeldveld te detecteren, worden daarom verschillende beelden met korte tussenpozen genomen en vervolgens over elkaar gelegd met een verschillende kleurcode. De asteroïden verschijnen dan als een parelsnoer in regenboogkleuren, terwijl de sterren als grijze stippen en de beeldruis als eenkleurige stippen verschijnen. In de volledige compilatie van CCD-beelden (zie Figuur 6) zijn 16 asteroïden te zien, wat het grootste aantal is dat ooit waargenomen werd in een enkel beeldveld van de CCD-camera aan de Ukkelse Schmidt-telescoop. Met dit recordaantal maakt deze nacht deel uit van één van de meest vruchtbare waarnemingscampagnes, zoniet de meest vruchtbare met de Schmidt-telescoop van de Sterrenwacht sinds zijn upgrade midden de jaren 1990.
De naamgeving eert ook de substantiële maar vaak onvoldoend erkende bijdrage van niet-wetenschappers aan het onderzoek, zoals de bijdrage van onze betreurde collega Anne Vandersyppe. De citatie, geschreven door de naaste medewerkers van Anne, bevat de volgende vermelding: “Ze was geen wetenschapper, maar de hoeveelheid wetenschap die dankzij haar inspanningen voortgebracht is, is onmeetbaar.” Een asteroïde naar haar vernoemen is aldus een zeer mooie manier om haar nagedachtenis en haar onmiskenbare bijdrage aan het werk van de wetenschappers van de Sterrenwacht te eren.
Figuur 4: Compilatie van de eerste vier nachten waarin planetoïde (315579) Vandersyppe werd waargenomen in Ukkel. De asteroïde beweegt van rechts naar links op de beelden. Elk van de vier onderste beelden is een compilatie van vijf of zes verschillende CCD-beelden met kleurcodering, die met korte tussenpozen genomen zijn omstreeks het tijdstip aangegeven op het beeld. Deze waarnemingen werden uitgevoerd van 10 tot 13 februari 2008 door Peter De Cat en Thierry Pauwels met de Schmidt-telescoop van de Sterrenwacht.
Figuur 5: Foto van de Schmidt-telescoop van de Koninklijke Sterrenwacht van België in Ukkel, genomen tijdens de opendeurdagen van de Sterrenwacht op 29 en 30 september 2018.
De Koninklijke Sterrenwacht van België heeft een rijke geschiedenis en expertise in het opsporen en meten van de posities en bewegingen van asteroïden en kometen. Ons instituut heeft productieve ontdekkers van asteroïden en kometen in haar rangen geteld, zoals de onlangs overleden Eric Elst voor komeet Elst-Pizarro, en Sylvain Arend en Georges Roland voor komeet Arend-Roland.
De asteroïden (385205) Michelvancamp en (315579) Vandersyppe werden ontdekt met de Schmidt-telescoop van de Sterrenwacht. Deze grote telescoop, met een spiegel van 1,2 m diameter, werd in het midden van jaren 1990 opgewaardeerd door de installatie van een CCD-camera. Dankzij deze camera werden meer dan tweehonderd asteroïden ontdekt. Meer details over de geschiedenis van de waarnemingen met de Schmidt-telescoop zijn te vinden in het nummer 66 van Science Connection: https://www.belspo.be/belspo/organisation/publ/pub_ostc/sciencecon/66sci_nl.pdf.
Links:
- Informatie over asteroïde (315579) Vandersyppe (voorlopige naam 2008 CH74) op de webpagina van het Minor Planet Center https://www.minorplanetcenter.net/db_search/show_object?object_id=315579 en die van het JPL https://ssd.jpl.nasa.gov/tools/sbdb_lookup.html#/?sstr=315579&view=VOP
- Informatie over asteroïde (385205) Michelvancamp (voorlopige naam 1999 SU28) op de webpagina van het Minor Planet Center https://minorplanetcenter.net/db_search/show_object?object_id=385205 en die van het JPL https://ssd.jpl.nasa.gov/tools/sbdb_lookup.html#/?sstr=385205&view=VOP
- Artikel van het STCE met vermelding van de naamgeving van planetoïde (315579) Vandersyppe: https://www.stce.be/content/asteroid-315579-named-vandersyppe-memory-anne
Figuur 6: Compilatie van zes opeenvolgende CCD-beelden die in de nacht van 20 op 21 september 1999 in Ukkel genomen werden door Thierry Pauwels. Op het beeld zijn 16 asteroïden te zien, wat het grootste aantal is dat ooit waargenomen werd in een enkel beeldveld van de CCD-camera aan de Ukkelse Schmidt-telescoop. Van die 16 zijn er 6 tot 8 ontdekt in Ukkel. De asteroïde (385205) Michelvancamp staat hier geannoteerd als “TP0214″. Asteroïden verschijnen als een parelsnoer in regenboogkleuren, terwijl sterren als grijze stippen en beeldruis als eenkleurige stippen verschijnen.