Tentoonstelling ” Seas and Oceans “: een samenwerking van kunstenaars en wetenschappers

Van 21 april tot 25 juni 2023 wordt de tentoonstelling “Seas and Oceans” gehouden in Talk C.E.C., gevestigd in de voormalige Demeuldre-gebouwen in Brussel (Elsene). Meerdere onderzoekers van de Koninklijke Sterrenwacht van België hebben met kunstenaars samengewerkt om immersieve werken te creëren die kunst en wetenschap met elkaar verbinden.

Muurschilderingen, visuele en geluidsexperimenten, installaties, visuele kunsten, conferenties… Deze tentoonstelling wil het publiek via kunst en cultuur bewust maken van het behoud van zeeën en oceanen. Ze biedt een zintuiglijke onderdompeling onder de zeespiegel om de complexiteit en de milieuproblematiek vanuit een nieuw perspectief te begrijpen.

De gepresenteerde kunstwerken zijn het resultaat van de samenwerking tussen meer dan 40 kunstenaars en 18 wetenschappers. Vijf van deze laatsten zijn verbonden aan de Koninklijke Sterrenwacht van België en konden hun expertise inbrengen om de kunstenaars te inspireren bij hun creatie.

Elk van onze wetenschappers heeft meermaals contact gehad met een kunstenaar. Zij bezorgden hen gegevens, grafieken, diagrammen of gewoon wat uitleg over hun activiteiten in verband met astronomie, zonnefysica, planetaire wetenschappen en seismologie. De kunstenaars met wie zij samenwerkten lieten zich inspireren en creëerden naargelang hun specialiteit en gevoeligheid een origineel kunstwerk.

Parallel aan de tentoonstelling zullen de wetenschappers deelnemen aan wetenschapscafés en lezingen waar zij vertellen over hun onderzoek in relatie tot de kunstwerken. De lezingen en wetenschapscafés zijn gratis toegankelijk voor het publiek.

De turbulentie van de Zon in een muurschildering

De Zon, onze dichtstbijzijnde ster, heeft een cruciale invloed op het bestaan van het leven op Aarde. Zonder de Zon zou er geen vloeibaar water zijn op onze planeet. Frédéric Clette, een zonnefysicus van de Sterrenwacht, gaf de kunstenaar Arno2bal een samenvatting van de wetenschappelijke kennis over de Zon en haar relatie met de Aarde, aan de hand van beelden en schetsen. Arno2bal liet zich hierdoor inspireren en condenseerde al deze begrippen in een grote muurschildering. De Zon, haar magnetische structuren en de stralen die zij uitzendt zijn te zien in een grote cirkelvormige symmetrie. Een verdeling in vier kwadranten gecentreerd op het yin en yang symbool contrasteert de voordelen en bedreigingen die de Zon symboliseert voor het overleven van de mensheid op Aarde, een contrast dat ook wordt opgeroepen door een kalme zee, waarin het poollicht subtiel wordt weerspiegeld, en een stormachtige hemel, waardoor de link met de oceanen compleet wordt.

Schets van het Zonnefresco geschilderd door Arno2bal. Copyright: Arno2bal.

Arno2bal schildert de muurschildering met de Zon. Copyright: Arno2bal.

 

Een visuele installatie om met seismische golven te interageren

De Sterrenwacht heeft expertise in de aardwetenschappen, met name de studie van vervormingen en trillingen van de aardkorst. Twee onderzoekers gespecialiseerd in deze materie hebben met hun kennis de creaties van twee kunstenaars geïnspireerd.

Michel Van Camp, voormalig hoofd van de afdeling seismologie-gravimetrie van de Sterrenwacht en thans algemeen directeur van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, legde aan de kunstenaar Ruben Voka het verband uit tussen verticale bodembewegingen en het gemiddelde zeeniveau. Zo kon hij een voorstelling maken van tektonische platen op de grond om de stijging van het zeeniveau als gevolg van de klimaatverandering te illustreren.

Foto’s van de installatie “Seismische golven” van Thiébaut Grivel, gebouwd met wetenschappelijk advies van Raphael De Plaen van de Koninklijke Sterrenwacht van België. Copyright: Thiébaut Grivel.

Kunstenaar Thiébaut Grivel, die samenwerkt met Raphael De Plaen, seismoloog aan de Sterrenwacht, probeert zichtbaar te maken wat onhoorbaar is door zijn werken een materiële textuur te geven. Zijn installatie met drie modules is gemaakt op basis van seismische golfgegevens die door de oceanen worden gegenereerd en door seismische stations over de hele wereld worden geregistreerd. De bezoeker kan met deze seismische golven spelen op een gipsen sculptuur van de oceaanbodem, waarop de energie van de oceaangolven wordt geprojecteerd. Op die manier kunnen zij ook de relatie begrijpen tussen de oceanen en de seismische golven, die in het verleden werden beschouwd als ruis, maar die nu als nuttige ‘muziek’ word voorgesteld in het huidige seismisch onderzoek.

Kunstenaar Thiébaut Grivel presenteert zijn kunstinstallatie tijdens de preview van de tentoonstelling Seas and Oceans.

Schilderijen die de sterren verbinden met de kwetsbaarheid van onze oceanen

Kunst en wetenschap hebben verschillende doelstellingen, benaderingen en methoden, maar beide hebben de wereld als onderwerp en helpen onze kennis, perceptie en bewustzijn ervan te vergroten. In het kader van de tentoonstelling “Seas and Oceans” maken ze ons bewust van ons milieu en de noodzaak om het te beschermen.

Wat zou de Aarde zijn zonder haar oceanen? Samen met Orkun Temel, onderzoeker in planetaire wetenschappen aan de Sterrenwacht, heeft de kunstenaar Mister Copy een muurschildering gemaakt die een beschaving laat zien in een wereld zonder oceaan, zoals Mars en Venus. Astrofysicus Thibault Merle van de Sterrenwacht werkte samen met kunstenares Laura Johnson voor haar schilderij van een ijsberg onder een sterrenhemel, die de oceanen en de sterren met elkaar verbindt.

Schets van het werk van Laura Johnson, “Exo-werelden en water”. Copyright: Laura Johnson.

De verbinding tussen wetenschap en kunst is iets wat Thibault Merle, al lang wil verdiepen. “De tentoonstelling Seas and Oceans is voor mij zinvol,” zegt hij, “omdat ze de aandacht probeert te vestigen op de kwetsbaarheid van de biosfeer van de Aarde. Als astrofysicus weet ik heel goed dat we geen planeet B hebben, ondanks de recente ontdekkingen van vele aardse exoplaneten die met onze huidige theorieën over ruimte en tijd nog eeuwen ontoegankelijk zullen blijven. Daarom is het zo belangrijk om de Aarde te beschermen, en in het bijzonder de oceanen die 2/3 van het aardoppervlak bedekken.”

Informatie

Data: van vrijdag 21 april 2023 t/m zondag 25 juni 2023
Openingstijden: vrijdag t/m zondag van 12u tot 18u (laatste toegang om 17u)

• Rondleidingen overdag: om 12u30 en 14u30 van vrijdag tot zondag
• Rondleidingen ‘s avonds: om 18u30 en 19u30 op vrijdag en zaterdag

Locatie: Talk C.E.C. Maison Demeuldre, Waversesteenweg 143 – 1050 Elsene
Toegankelijkheid: gedeeltelijk toegankelijk voor personen met beperkte mobiliteit (alleen de benedenverdieping)
Ticketing en reservering: https://feverup.com/m/128173

De betrokken wetenschappers en de data van hun presentaties

De lezingen en wetenschapscafés vinden plaats in Talk C.E.C. (Waversesteenweg 143 – 1050 Elsene) en zijn gratis voor het publiek. De lezingen duren ongeveer een uur.

Volledig programma van de lezingen en wetenschapscafés: https://talk-cec.com/index.php/conferences/

Frédéric Clette
Werk : De Zon en de oorsprong van de Aarde (werktitel)
Kunstenaar: Arno2bal
Frédéric Clette zal deelnemen aan de volgende lezingen/wetenschapscafés:

• Op 23 april om 16 u (in het Frans) – Lezing met kunstenaar Arno2bal: “Du Soleil aux océans : un parcours scientifique et un défi artistique“.
• Op 29 april om 14 u (in het Engels) – Lezing: “An ocean under the sun: flares, climate, life and energy”.
• Op 29 april om 16 u (in het Frans) – Lezing: “Un océan sous le Soleil : éruptions, climat, la vie et énergie”.
• Op 18 juni van 15 u tot 18 u – Wetenschapscafé (in het Frans en het Engels).

Raphael De Plaen
Werk: Seismische golven
Kunstenaar: Thiébaut Grivel
Op 14 mei om 16 u geeft Raphael De Plaen een lezing onder de titel ‘Seismic waves: their impact on ocean dynamics’ (in het Engels). Op dezelfde dag zal hij samen met de kunstenaar Thiébaut Grivel het kunstwerk “Seismische golven” presenteren (in het Frans en in het Engels).

Thibault Merle
Werk: Exo-werelden en water
Kunstenaar: Laura Johnson
Thibault Merle zal deelnemen aan een wetenschapscafé op 14 mei van 15 u tot 18 u (in het Frans en in het Engels).

Orkun Temel
Kunstwerk: Water op Mars en Venus
Kunstenaar: Mister Copy
Op 16 juni om 17 u geeft Orkun Temel een lezing (in het Engels) getiteld ‘Could early Mars and early Venus have had oceans?’

Michel Van Camp (werkte aan de Koninklijke Sterrenwacht van België tot 14/03/2023)
Werk: Tectonische bewegingen en zeeniveaus
Kunstenaar: Ruben Voka
Michel Van Camp zal deelnemen aan de volgende lezingen/wetenschapscafés:

• Op 4 juni om 14 u (in het Engels) – Lezing met de kunstenaar Ruben Voka onder de titel ‘Anticipating the rise in sea level’.
• Op 4 juni om om 16 u (in het Frans) – Lezing met de kunstenaar Ruben Voka onder de titel ‘Anticiper la montée des eaux’.
• Michel Van Camp zal diezelfde dag om 15 u en om 17 u ook deelnemen aan een wetenschapscafé (in het Frans, het Nederlands en het Engels).