Permanente tentoonstelling over seismologie in het Fort Eben-Emael

Dankzij een fantastische samenwerking met de vzw Fort Eben-Emael, hebben medewerkers van de afdeling Seismologie en Gravimetrie van de Koninklijke Sterrenwacht van België een nieuwe fascinerende tentoonstelling over seismologie kunnen openen op 27 juni 2024.

Al sinds 1 april 1986 registreert een seismograaf (= de combinatie van een seismometer en een digitaal opnamesysteem) in een verborgen kamer van Fort Eben-Emael continu alle seismische activiteiten in en rondom België. Deze seismometer is internationaal gekend als het station EBN (code BE.BEBN) en haar registraties en onderhoud worden beheerd door de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB), één van de oudste federale onderzoeksinstellingen van ons land.

Het station EBN is één van de stations in het Belgisch Seismisch Netwerk met de langste digitale registraties. Vóór installatie van het station EBN werd in de mergelgrotten van Kanne enkele maanden een seismometer geplaatst, maar uiteindelijk kreeg het fort de voorkeur door de visie van langdurende samenwerking tussen de KSB en de vzw Fort Eben-Emael (destijds nog beheerd door het leger).

De locatie van EBN werd gekozen omdat het fort dicht tegen de Roerdalslenk is gesitueerd. Deze slenk die zich uitstrekt over de grenzen van België, Nederland en Duitsland is de seismisch meest actieve zone rondom België. Baanbrekend paleoseismologisch van de KSB heeft uitgewezen dat de randbreuken van deze slenk al miljoenen jaren actief zijn, waarvan de laatste grote aardbeving die de oppervlakte heeft doorbroken ongeveer 3000 jaar geleden is. Een goede en dichtbije monitoring van haar activiteit is dus nodig.

De EBN-seismometer werd via een pilaar in direct contact gebracht met de mergel ondergrond waaruit het fort is uitgegraven. Dit direct contact is nodig om trillingen nauwkeurig te kunnen registreren en de aarde beter te kunnen “voelen”. Doorheen de tijd is de seismometer van EBN enkele keren veranderd in navolging van technologische ontwikkelingen. Sinds januari 2024 is een TH-120s breedbandseismometer actief die extra gevoelig is voor laagfrequente trillingen die worden uitgestraald door verafgelegen aardbevingen.

In 38 jaar tijd werden met behulp van de EBN seismometer niet minder dan 1032 lokale aardbevingen in en rond België, en meer dan 5000 aardbevingen wereldwijd gemeten door seismologen van de KSB. Deze registraties verschaffen waardevolle data voor wetenschappelijk onderzoek, waardoor beter inzicht wordt verkregen in de seismische activiteit van de Roerdalslenk, België en haar grensstreken. Met het open delen van de wereldwijde EBN-registraties via internationale platformen draagt de KSB bovendien bij aan een internationale samenwerking op het gebied van seismologie om de locatie en kennis van wereldwijde seismische activiteit te verbeteren. Naast natuurlijke aardbevingen worden ook aardbevingen geïnduceerd door de mens, steengroeveontploffingen en soms baggeractiviteiten op de Maas gemeten.

Tot eind 2023 bleef de kamer waarin de seismometer is geïnstalleerd gesloten voor het publiek, maar nu niet meer!

Met vereende krachten hebben de medewerkers van de KSB in seismologie samen met het gidsenteam van Fort Eben-Emael een nieuw lokaal ingericht waarin de seismometer permanent wordt tentoongesteld. De bezoeker kan een unieke blik werpen op het instrument en bijleren over seismologie en aardbevingen. De Koninklijke Sterrenwacht van België dankt de vzw Fort Eben-Emael uitdrukkelijk voor dit uniek initatief! Komt dat zien tijdens een bezoek aan het fort!

Tijdens de vakantieperiode (tussen 1 juni en 30 september) is Fort Eben-Emael geopend voor publiek van dinsdag tot en met zondag tussen 10:00 en 17:00 uur (laatste toegang om 14:30 uur).
Adres: Fort Eben-Emael, rue du Fort 40 – B-4690 Eben-Emael / Bassenge
Meer informatie voor het bezoek: https://fort-eben-emael.be/