Overlijden van Eric Elst, vroegere astronoom van de Sterrenwacht

We vernamen zopas het overlijden op 2 januari 2022 van een van onze vroegere medewerkers, Dr. Eric Walter Elst, geboren op 30 november 1936.

Na studies aan de universiteiten van Gent, Lund en Bonn en tijdelijke jobs aan de universiteiten van Utrecht en Boulder, Colorado, werd Eric Elst als astronoom aangesteld op de Koninklijke Sterrenwacht in 1968. Hij begon er zijn loopbaan in de fotometrie. Maar algauw ontwikkelde hij een nieuwe passie: de asteroïden, en die zouden zijn verdere loopbaan domineren.

Asteroïden zijn altijd al een beetje miskend geweest, en hoewel er met de toenmalige telescopen honderdduizenden waarneembaar moesten zijn, waren er nog maar enkele duizenden ontdekt. Nieuwe asteroïden ontdekken is vooral een kwestie van veel waarnemen, niet met grote telescopen, want die zijn overbevraagd, maar veelal met kleinere telescopen, waar meestal wel veel waarneemtijd te krijgen is.

Met de lichthinder was het in Ukkel niet meer mogelijk om nog nieuwe asteroïden te ontdekken, daarom ging Eric Elst in het buitenland waarnemen op donkerder sites. Zijn geliefkoosde sterrenwachten waren Rozhen in Bulgarije, de Observatoire de Haute Provence in Frankrijk, de Hoher List in Duitsland en ESO, La Silla, in Chili. Telkens kwam hij na een waarneemsessie in het buitenland terug met een hele vracht aan fotografische platen, die hij dan in Ukkel aan een minutieus onderzoek onderwierp op zoek naar nieuwe asteroïden.

Asteroïden ontdekken is niet louter een kwestie van iets te zien wat nog niet gekend is. Om als ontdekker erkend te worden, moet men het object gevolgd hebben en voldoende posities aangeleverd hebben om een eerste baan te kunnen berekenen, zodat het object niet verloren gaat. Wie onvoldoende posities geleverd heeft, komt niet in aanmerking om als ontdekker erkend te worden. Dat levert natuurlijk de nodige suspens als een nieuw object gevonden wordt: zal het aan mij toegekend worden of aan een ander? Vaak gebeurt het immers dat een onbekend object bijna simultaan op verschillende plaatsen waargenomen wordt. Die ervaringen inspireerde Eric Elst tot the schrijven van een boek ”Asteroïden, een oneindig spel”, waarin hij alles beschrijft hoe asteroïden ontdekt worden, maar ook de teleurstelling als een asteroïde waarvan men dacht ontdekker te zijn, toch aan een ander wordt toegewezen.

Toen in 1993 in het kader van het project RUSTICCA een CCD-camera werd aangeschaft op de Koninklijke Sterrenwacht, waardoor het opnieuw mogelijk werd om asteroïden vanaf Ukkel te ontdekken, ging Eric Elst deel uitmaken van de ploeg waarnemers in Ukkel, en kon zo toch nog vanuit Ukkel een aantal asteroïden ontdekken.  Dit bleef hij doen nadat hij op pensioen ging in 2001.

Een bijzondere interesse had hij voor Trojaanse asteroïden, dit zijn objecten in dezelfde baan als Jupiter, maar die 60 graden voor of acther lopen ten opzichte van Jupiter. Zo zitten er veel Trojanen tussen de door hem ontdekte asteroïden.  Een andere markante ontdekking was de komeet Elst-Pizarro, die later de dubbele status kreeg van komeet én asteroïde. Daarnaast heeft hij ook de voorlaatste verloren genummerde asteroïde (878) Mildred teruggevonden in 1991. Die was al sinds 1916 zoek. De asteroïde werd genoemd naar Mildred Shapley Matthews, de toen jonge dochter van de ontdekker, en zij kon de feestelijkheden rond de herontdekking 75 jaar later bijwonen.

De verbetenheid en de efficiëntie waarmee hij de waarnemingen uitvoerde, legde hem geen windeieren. Het aantal ontdekkingen bleef maar stijgen. Ook nu nog blijft het aantal van zijn ontdekkingen stijgen, gezien er vaak vele jaren gaan tussen de eigenlijke ontdekking en de officiële aankondiging. Tegenwoordig zijn de meest succesvolle programma’s om asteroïden te ontdekken robotische telescopen, waarvan de beelden met automatische software verwerkt worden. Bij Eric Elst ging het er nog volledig ambachtelijk aan toe. En zo is hij met 3760 ontdekte asteroïden – een aantal dat nog wat zal toenemen in de toekomst – de wereldwijde recordhouder van het grootst aantal ontdekte asteroïden door een individuele persoon.