Nieuw boek in historische seismologie gepubliceerd door de Sterrenwacht!

Aardbevingen in Europa tijdens de Middeleeuwen en de Renaissance van 284 tot 1550

In 2024 publiceerde de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) een nieuw boek over historische seismologie, geschreven door Pierre Alexandre en Dominique Alexandre-Lamotte. In dit werk worden 2.489 kritische bronnen en een catalogus met 1.507 aardbevingen gepresenteerd. Het boek is gratis te downloaden. Geprinte volumes kunnen worden besteld.

In dit boek, getiteld in het Frans:  « Les tremblements de Terre en Europe au Moyen Âge et à la Renaissance », wordt een nieuwe kritische catalogus van aardbevingen in Europa van 284 tot 1550 gepresenteerd, zoals bekend is uit de oorspronkelijke geschreven bronnen.

Het eerste deel van het boek is een kritische studie van de geschreven bronnen die ons informatie verschaffen over aardbevingen. Er zijn 2.489 bronnen geïnventariseerd. De meeste daarvan (2.117) zijn verhalende bronnen (annalen, kronieken, annotaties, enz.), de andere (372) zijn administratieve documenten waarin schade veroorzaakt door de aardbevingen wordt gerapporteerd. Slechts twee soorten teksten zijn bewaard gebleven: de teksten die afkomstig zijn van oorspronkelijke auteurs, uit de tijd van de gebeurtenissen, en de teksten die afkomstig zijn van verloren gegane originele bronnen, gekopieerd door latere auteurs die door de historische kritiek als betrouwbaar zijn erkend. Andere tweedehands teksten werden geëlimineerd, ofwel omdat ze duplicaten zijn, ofwel omdat ze valse gegevens of verzinsels bevatten. In totaal worden er 4.641 originele teksten gegeven, waarvan er 1.273 (27%) uit verloren bronnen komen.

Het tweede deel van het boek is de feitelijke catalogus van 1.507 aardbevingen, gerangschikt in chronologische volgorde. Voor elke aardbeving worden de teksten in de oorspronkelijke taal gegeven, met uitzondering van de teksten (12%) die in niet-Latijnse karakters zijn geschreven en waarvoor alleen vertalingen door andere auteurs worden gegeven. Samen met het boek wordt een tabel met 4.702 macroseismische datapunten (MDPs) gepresenteerd met alle locaties waar elk van de 1.507 seismische gebeurtenissen is gevoeld. Enkele voorbeelden van historische aardbevingskaarten zijn eveneens toegevoegd, gebaseerd op deze lijst van MDPs.

Het derde en laatste deel van het boek is een catalogus van 1.585 valse aardbevingen, waarin de valse aardbevingen – en valse gegevens over echte aardbevingen – die door de auteurs van “traditionele” catalogi van historische seismiciteit zijn overgebracht, worden opgesomd.

We moeten in gedachten houden dat het een illusie is om te geloven dat middeleeuwse kronieken de opmaak van continue en homogene reeksen mogelijk maken; sommige regio’s en perioden zijn niet vertegenwoordigd in de catalogus. Toch is het doel van dit boek om een zo betrouwbaar mogelijke bron  van gegevens uit middeleeuwse en renaissancebronnen te bieden voor seismologen die de seismische gevarenkans in Europa bestuderen.

Dit boek werd geredigeerd door Koen Van Noten (KSB), gezet door Claudia Godinho (Koninklijke Academie voor Overzeese Wetenschappen), gedrukt door het Algemeen Rijksarchief van België en gefinancierd door de Koninklijke Sterrenwacht van België.

U kunt een gedrukt exemplaar bestellen (€65 excl. verzendkosten) door contact op te nemen met Koen Van Noten via seismo.info[at]oma.be. Het gedrukte boek bestaat uit vier delen.

Het boek (pdf) en de catalogus (xlsx) kunnen gratis worden gedownload via de DOI URL in de referentie.

Referentie: Alexandre, P., Alexandre-Lamotte, D. 2024. Les tremblements de terre en Europe au Moyen Âge et à la Renaissance. Étude critique des sources et catalogue des tremblements de terre en Europe de 284 à 1550 (Koen Van Noten, Ed.). Observatoire royal de Belgique, Bruxelles, Belgique, p. 2074. doi: 10.24414/srvz-2k77