“Le Soleil et nous”, een boek voor het grote publiek geschreven door een wetenschapper van de Sterrenwacht

In de Franstalige boekhandels is zopas een boek over de zon verschenen. De auteur ervan, Frédéric Clette, is onderzoeker aan de Koninklijke Sterrenwacht van België. In dit boek, bestemd voor het grote publiek, geeft hij een globale kijk op de zon, haar talrijke invloeden op onze planeet en de mensheid, maar ook de nieuwe gevaren waar zij onze huidige maatschappij aan kan blootstellen.

Een eclectische carrière gewijd aan de zon

Frédéric Clette heeft altijd al een passie voor de sterren gehad. Met de ambitie om als astrofysicus de sterrenhemel te bestuderen, begon hij zijn studie natuurkunde aan de Université libre de Bruxelles. Zijn ontmoeting met professor André Koeckelenbergh, een zonnefysicus aan de Sterrenwacht, stuurde hem een andere richting uit. “Plotseling,” zegt Frédéric Clette, “realiseerde ik me dat de zon een boeiend onderwerp op zich is, naast de rest van het heelal.”

Een onderwerp dat hij uiteindelijk in al zijn facetten heeft onderzocht, gedurende zijn hele carrière bij de Sterrenwacht. Hij observeerde zonsverduisteringen en nam deel aan de ruimtemissie SOHO, en aan de operaties van de EIT-telescoop vanuit het controlecentrum van de NASA. Hij interesseerde zich ook voor de radiosignalen van de zon die in het Humain-station van de Sterrenwacht werden opgevangen, en was een van de eerste voorspellers in het ruimteweercentrum van de Sterrenwacht, dat in de jaren 2000 werd opgericht. Sinds 2011 leidt hij het werelddatacentrum SILSO, dat zich bezighoudt met het registreren van zonnevlekken en het bestuderen van de langetermijnevolutie van de 11-jarige zonnecyclus,. Deze studie levert unieke informatie om de continue invloed van onze ster op het klimaat van de aarde op een schaal van eeuwen te begrijpen.

Een boekproject dat tot leven kwam tijdens de lockdown

Hoewel hij besloot zijn carrière aan de zon te wijden, liet Frédéric Clette de andere sterren niet in de steek. “Ik ben nog steeds amateur-astronoom,” bevestigt hij, “en ik observeer de nachtelijke hemel nog steeds op heldere nachten. Dus combineer ik de twee: de zon overdag, en de sterren en planeten ‘s nachts.” Hij deelt ook graag zijn kennis over de zon, zowel met niet-specialisten tijdens openbare lezingen, als met studenten via zijn cursus binnen de masteropleiding astrofysica aan de Université de Liège, of tijdens rondleidingen in de zonnekoepel van de Sterrenwacht in Ukkel.

Op basis van het materiaal dat hij voor deze cursussen en lezingen had verzameld, had hij sinds lang het idee om een boek over de zon te schrijven, een project dat “op een laag pitje was blijven staan” wegens tijdgebrek, gezien zijn veeleisende beroepsactiviteiten. Toen een Zwitserse uitgever, Favre, in mei 2020 contact met hem opnam, juist aan het begin van de COVID-19 pandemie, diende de kans zich aan. “Ik dacht: ‘Als ik er nu niet voor ga, zal het nooit gebeuren’,” herinnert hij zich.

De context van de lockdown vereiste een zekere vastberadenheid: “Door de week zat ik voor mijn werk voor een computerscherm, en in plaats van vrijaf te nemen in het weekend, zat ik dan nog steeds alleen voor het scherm mijn manuscript te schrijven”.

Het resultaat is een boek van bijna 500 bladzijden tekst en illustraties dat sinds 21 april 2022 in de boekhandels in Frankrijk, België en Zwitserland verkrijgbaar is. Het boek wordt ingeleid door Bertrand Piccard van de Solar Impulse Foundation, de initiatiefnemer en piloot van het eerste volledig op zonne-energie aangedreven vliegtuig, dat in 2016 de wereld rondging.

De gevaren van een black-out: “We moeten leren leven met de zon”

In “Le Soleil et nous” (“De zon en wij” in het Nederlands) van Frédéric Clette wordt niet alleen in niet-technische taal onze meest recente kennis over de structuur en de activiteit van onze ster beschreven. Het boek bespreekt ook oude mythes en zonnegoden, de rol van de zon in het klimaat, en de verbanden tussen de zon en een grote verscheidenheid aan onuitputtelijke natuurlijke energiebronnen: licht, warmte, wind, biomassa, enz.

Naast de vitale voordelen van onze ster wijst het boek ook op de nieuwe gevaren die intense zonnevlammen voor onze maatschappij kunnen inhouden: de grootste zonnevlammen kunnen leiden tot een black-out, een communicatiestoring en een wereldwijde onderbreking van onze elektrische systemen. Frédéric Clette legt uit: “Onze samenleving is de afgelopen decennia zodanig geëvolueerd dat we veel kwetsbaarder zijn geworden voor zonneactiviteit. Vandaag hangt bijna alles af van elektriciteit. Wij hebben voor onszelf een globaal risico gecreëerd dat er voordien niet was.”

Meer dan ooit moeten burgers en politieke leiders weten wat de zon is en wat zij voor de aarde betekent. Wij moeten echt leren hoe wij onze activiteiten beter kunnen aanpassen, zodat wij in harmonie met onze ster kunnen leven. Wat zijn manieren om een black-out te voorkomen? Volgens Frédéric Clette zou een van de oplossingen kunnen zijn de elektrische systemen te decentraliseren, met name door over te schakelen op hernieuwbare energiebronnen afkomstig van de zon. “We kunnen deze energie overal op aarde verzamelen, in verschillende vormen, zelfs thuis. Het grootste deel wordt plaatselijk verbruikt, zodat we niet afhankelijk zijn van transmissielijnen over een lange afstand, die zeer gevoelig zijn voor zonnestoringen. Dit zou onze energievoorziening robuuster maken ten aanzien van zonnestormen,” legt hij uit.

Een persoonlijke uitdaging en een unieke ervaring voor de auteur

Het schrijven van dit boek bleek een persoonlijke uitdaging en ook een unieke ervaring voor de auteur. Hij zegt: “Als je aan een artikel begint, weet je dat je na een of twee weken aan het eind van de tekst komt. Het einde is al in zicht. Een boek schrijven daarentegen is een lange odyssee naar het onbekende!”

Frédéric Clette hoopt dat zijn boek later in andere talen zal worden vertaald. Wat het schrijven van een ander boek van deze omvang betreft, dat zal voorlopig niet gebeuren. Hij denkt echter wel aan andere projecten, met name een boek dat meer gericht is op een bepaald aspect van de zon, of op een specifiek publiek, in het bijzonder op kinderen.
Wij wachten dus op het vervolg!

Referentie:
Frédéric Clette
Le Soleil et nous : Tout comprendre sur notre étoile, de son cœur en fusion jusqu’à la Terre et son climat
Voorwoord van Bertrand Piccard
Uitgeverij: Éditions Favre, Lausanne — Paris, 2022
EAN : 9782828918910