Internationale dag van vrouwen en meisjes in de wetenschap – Vrouwelijke onderzoekers in astronomie en geofysica
Vandaag is het de Internationale Dag van Vrouwen en Meisjes in de Wetenschap. We vieren deze dag door vrouwelijke wetenschappers in de kijker te zetten, in het bijzonder die in de onderzoeksgebieden van de Koninklijke Sterrenwacht van België.
Volgens gegevens van het Institute for Statistics van UNESCO maken vrouwelijke wetenschappers slechts 33,3% uit van alle onderzoekers ter wereld, een percentage vergelijkbaar met dat van vrouwelijke onderzoekers aan de Koninklijke Sterrenwacht van België. Zowel in het verleden als nu hebben vrouwen echter belangrijke bijdragen geleverd aan de wetenschap op hun respectieve gebieden.
In 2024 lanceerde UNESCO het initiatief ‘Closing Gender Gap in Science’, dat uit drie actiegebieden bestaat:
- Het ontkrachten van genderstereotypen en -vooroordelen in de wetenschap door de zichtbaarheid van vrouwelijke rolmodellen te vergroten;
- Het wetenschappelijk onderwijs toegankelijker maken voor meisjes door innovatieve en stimulerende onderwijsstrategieën en -initiatieven;
- Werkomgevingen creëren die vrouwelijke wetenschappers aantrekken, behouden en vooruithelpen door middel van beleidsacties die inclusie, diversiteit en gelijkheid bevorderen.
De Koninklijke Sterrenwacht van België zet zich in om een inclusieve omgeving te creëren voor zijn werknemers door middel van een Gender Equality Plan. In dit artikel belichten we de rol van vrouwelijke wetenschappers in de onderzoeksdomeinen van de Sterrenwacht, zowel in het verleden als heden.
Vrouwelijke sterrenkundigen en geofysici in de geschiedenis
Hisako Koyama in 1951. Bron: Wikimedia.
In de sterrenkunde en astrofysica zijn er veel vrouwen die hun stempel hebben gedrukt op het vakgebied, van Caroline Herschel (1750-1848) tot Vera Rubin (1928–2016) en Cecilia Payne (1900–1979) en Jocelyn Bell (1943). Sommige vrouwelijke astronomen creëerden ook astronomische meet- en classificatie-methoden die vandaag de dag nog steeds in gebruik zijn. De volgorde van de spectraalklassen van sterren (O B A F G K M) werd bijvoorbeeld bepaald door Annie Cannon (1863 –1941). Henrietta Leavitt (1868 –1921) zorgde met haar ontdekking van de periode-lichtkrachtrelatie van cepheïden voor een belangrijke methode om de afstanden tussen de aarde en sterrenstelsels te meten.
In de zonnefysica vinden we Hisako Koyama (1916 –1997), die met meer dan vijftig jaar waarne mingen een van de grootste verzamelingen zonnevlektekeningen afleverde. Haar zonnevlekkengegevens werden gebruikt als ijkpunt om de zonneactiviteit over meer dan vierhonderd jaar te reconstrueren, zoals blijkt uit dit recente wetenschappelijke artikel, waarvan een van de auteurs destijds lid was van de Sterrenwacht.
Op de gebieden van de geofysica die verband houden met de Sterrenwacht, vinden we tenslotte Inge Lehmann (1888–1993), een seismoloog die het bestaan van een vaste binnenkern in het centrum van de aarde ontdekte op basis van seismische gegevens. De American Geophysical Union heeft de Inge Lehmann Medal gecreëerd om geofysici te belonen die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan hun vakgebied.
Vrouwelijke wetenschappers die bij en met de Sterrenwacht werken
Vandaag de dag zijn vrouwen, zelfs als minderheid, een integraal onderdeel van het wetenschappelijk onderzoek, of het nu gaat om collega’s, studenten of teamleiders. Onze wetenschappers bij de Sterrenwacht hebben regelmatig contact met vrouwelijke collega’s in hun vakgebied binnen en buiten de Sterrenwacht.
Bij de Sterrenwacht spelen onze vrouwelijke collega’s net zo’n belangrijke rol in de wetenschappelijke vooruitgang als hun mannelijke collega’s. Hier is een fotocollage van enkele van onze huidige vrouwelijke collega’s. Een prachtige manier om hen te eren op deze dag!
