Een lappendeken van de zon
Op 7 maart 2022 maakte de hoge resolutie-telescoop van de Extreme Ultraviolet Imager (EUI) aan boord van Solar Orbiter een mozaïekbeeld van de zon. Gedurende meer dan 4 uur richtte de satelliet zich op verschillende posities, om telkens een klein stukje van de zon in beeld te brengen met een zeer hoge resolutie. Deze foto’s werden dan als een lappendeken aan elkaar genaaid. Het resultaat was een zeer gedetailleerd beeld van de volledige zonneschijf.
Solar Orbiter vloog halverwege tussen de Zon en de Aarde toen dit mozaïekbeeld werd gemaakt. David Berghmans: ‘We hadden 25 foto’s nodig om de zon volledig in beeld te brengen. Het EUI instrument kunnen we niet apart richten, dus moesten we voor elke foto de satelliet in zijn geheel een beetje draaien, een huzarenstukje dat 4 uur en 30 min duurde.’ Nadat de beelden van de satelliet naar de grond waren gestuurd, brachten onze wetenschappers ze minutieus bij elkaar. Niet gemakkelijk want tijdens die 4 uur en 30 min is de zon een beetje om haar eigen as gedraaid en verandert de zonneatmosfeer van uitzicht.
Het resultaat is het scherpste beeld van de atmosfeer van de zon ooit. Dit mozaïekbeeld is genomen toen Solar Orbiter precies tussen de Aarde en de Zon in vloog. Dit beeld kan je daarom gemakkelijk vergelijken met soortgelijke beelden van andere telescopen in een baan om de Aarde. Alhoewel deze laatsten niet even scherp zijn, kunnen ze gebruikt worden om de helderheid van de beelden van EUI te ijken.
Op 26 maart zal Solar Orbiter nog dichter bij de zon staan waardoor we foto’s zullen verkrijgen die nog bijna twee keer zo scherp zijn. Van zo dichtbij is echter niet meer mogelijk om de volledige zonneschijf in één mozaïek in beeld te brengen, dit zou te veel foto’s en vooral teveel heroriënteren van de satelliet vergen. Wetenschappers zullen daarom de meest interessante gebieden op de zon aanduiden, en van die gebieden zullen we dan snelle filmpjes maken om de bewegingen in de corona te volgen. Deze dichtste nadering tot de zon (wetenschappers spreken van ‘perihelium’) is een topmoment voor het EUI-team, zowel in de Koninklijke Sterrenwacht van België vanwaar het instrument bediend wordt, alsook bij de Europese partners die essentieel waren voor de bouw van EUI.
Dit beeld is een mozaïek van 25 afzonderlijke foto’s die op 7 maart zijn genomen door de hoge-resolutietelescoop die onderdeel is van de Extreme Ultraviolet Imager (EUI). In totaal bevat de uiteindelijke afbeelding meer dan 94 miljoen pixels in een raster van 9700 x 9700 pixels, waardoor het de opname met de hoogste resolutie is die ooit is gemaakt van de zonneschijf en de buitenste atmosfeer. Zoom in en bewonder alle details. Een beeld in volledige resolutie kan hier worden gevonden. Zie ook het filmje en het interactieve beeld dat het mogelijk maakt in en uit te zoomen.
Credit: ESA & NASA/ Solar Orbiter/ EUI team; Gegevensverwerking: E. Kraaikamp (ROB).
Louise Harra, Davos
“Ik ben erg opgewonden dat we aan de echte wetenschap kunnen beginnen en dicht bij de zon komen. Waar ik het meest naar uitkijk, is om te bepalen of al die kleine dynamische structuren die we in EUI zien (kampvuren genoemd) hun weg naar de zonnewind kunnen vinden of niet. Het zijn er zo veel! Om dat te begrijpen moeten we de zowel de instrumenten op de satelliet gebruiken die de zon ‘zien’ (zoals EUI) als de instrumenten die de zon ‘aanraken’ wanneer de zonnewind langs de satelliet stroomt.”
Frédéric Auchère, Orsay
“Na 15 jaar (!) ontwerpen, bouwen en testen van EUI, was het een echte kick en opluchting om te zien dat de eerste beelden gewoon perfect waren en zowel de kleinste als de grootste structuren onthulden die ooit op de zon zijn waargenomen in deze golflengten. Ik ben nu erg opgewonden over het komende perihelium, waarin EUI baanbrekende waarnemingen zal doen, en ik kan ook niet wachten op de latere fase van de missie, waarin we de zon van bovenaf zullen zien!”
Francis Verbeeck, Brussel
“Ik ben vooral enthousiast over het komende perihelium omdat we kampvuren – de kleinste dynamische structuren op de zon die ooit zijn waargenomen en pas onlangs zijn ontdekt – zullen observeren met een resolutie die twee keer zo hoog als de beste voordien. Hoeveel kampvuren zijn er? Is er een kleinst mogelijk kampvuur? En kan hun aanwezigheid een verklaring zijn voor het feit dat de atmosfeer van de zon zo heet is? (1 miljoen graden terwijl het zichtbare oppervlak “slechts” 6 000 graden is!)”
Udo Schuehle, Gottingen
“Samen met mijn collega’s hebben we een telescoop ontworpen die waarneemt in de spectraallijn van waterstof in het verre ultraviolet. Omdat waterstof het meest voorkomende element is in ons heelal, en ook op de zon, is de straling ervan het meest intens. Wij zijn dan ook zeer enthousiast over de hoge snelheid van de beeldvorming die wij met deze heldere spectraallijn van onze ster kunnen maken. In zekere zin zijn we met de beelden van deze telescoop in staat een verband te leggen tussen de structuren in de hetere corona en de onderliggende koelere structuren van het zonneoppervlak. “
David Long, Londen
“Ik ben echt enthousiast over EUI’s vermogen om tegelijkertijd zowel de kleinste structuren te zien die ooit in de zonneatmosfeer zijn waargenomen (zoals de kampvuren) als ook de grote CME’s te volgen die in de richting van de aarde uitbarsten. Ik kijk er ook naar uit om wat we met EUI zien te vergelijken met materiaal dat langs de Solar Orbiter satelliet vliegt, en hopelijk krijgen we daar in het komende perihelium een paar hele goede voorbeelden van.”
David Berghmans, Brussel
“EUI heeft me twee grote verrassingen gebracht. De eerste was dat we een glimp hebben kunnen opvangen van de kleinste structuren die ooit in de EUV-corona van de zon zijn gezien, de kampvuren, en dat we kunnen meten hoe opmerkelijk laag in de zonneatmosfeer ze zich bevinden. De andere verrassing is dat EUI ook de grootste structuren in de EUV corona van de zon kan waarnemen, namelijk CME’s, en ze kan volgen tot opmerkelijk grote hoogten weg van de zon.”